KASIK FlTIKLARI (Hernia İnguinalis):
Bağırsak, omentum, idrar kesesi, uterus gibi karın organlarının; daha çok ince bağırsakların kasık kanalları (canalis ingunalis) içerisinde bulunan vagina peritonealis' e girmesiyle oluşurlar. Fıtıklaşan organ kasık kanalında kalırsa hakiki kasık fıtkı adını alır. Fıtıklaşan organlar vagina peritonealis'in dip kısmına (Proc. vaginalis) kadar uzanarak, testis kesesinin hacmini arttırır ve aşağıya doğru sarkmasına neden olursa buna da testis kesesi fıtkı (Hernia scrotalis) denir.
Nedenleri:
- Ostium vaginale'nin doğuştan veya kalıtsal olan anormal genişliğinin
- Testislerin büyük ve ağır olması,
- Hava sıcaklığının gevşetici etkisi,
- Kalın bağırsakların fazla dolgun olması,
- Timpani, kolik (sancı),
- Çekim sırasında zorlanma ve ıkınmalar,
- Çiftleşme sırasında intraraabdominal basıncın artması,
- Kasık bölgesinde olan vurma veya çarpmalar (çifte atma),
- Orchitis, hydrocel, testis'lerin tümörleri veya epididimiitisler
Doğuştan olan fıtıklar daha çok testis kesesi fıtıkları (herniania scrotalis), sonradan veya edinsel olanlar ise hakiki kasık fıtıkları (Hernia ingunalis) olmaktadır
Klinik Görünüm:
Scrotal ve inguinal fıtıklar büyük farklılıklar gösterir.
Testis Kesesi Fıtıkları (Hernia Scrotalis):
Bağırsak veya omentum fıtıklaşır. Bunlar bir veya iki taraflı olurlar ve testis kesesinin tümör benzeri büyümesiyle dikkati çekerler.
Fıtık şişi yumuşak, ağrısız ve çoğunlukla reponibiliteye sahip olup ısı yükselmesi göstermez.
Fıtığın bulunduğu taraftaki testis atlarda, diğer taraftakine oranla atrofiye olmuş ve normal hacminden daha küçülmüştür.
Testis kesesi fıtıklarında inkarserasyon çok az görülür. Genel durum da çoğu kez bozulmaz.
Kasık Fıtıkları:
Çoğunlukla ince bağırsaklar fıtıklaşır ve tek taraflı (solda) olarak bulunur.
Ekseriya ann. inguinalis subperitonealis'in derinliğinde bulunan fıtık şişi yumuşak, ağrısız olup reddedilebilir.
Geçici hareket bozukluklarına neden olurlar.
Bununla beraber zaman zaman boğulma eğilimi gösterirler. Böyle bir komplikasyonun varlığında zaman geçirmeden girişimde bulunulmazsa yaşam tehlikeye girer.
Dişi köpeklerde şekillenen kasık fıtıkları son memeler hizasında tek veya çift taraflı, daima büyüyebilen, yumuşak, ağrısız ve reponibilite'ye sahip şişkinlikle karakteristiktir. İdrar kesesinin fıtkında sidik tutulur, hayvan işeyemez (Anurie).
Boğulmuş Kasık Fıtıkları:
İlk dikkati çeken belirti sancıdır, Gittikçe şiddetlenir, hayvan kendisini yere atar, yuvarlanır, sırt üstü yatmaya çalışır. Böyle bir fıtığın kendiliğinden iyileşmesi olanaksızdır. 12-15 saat kadar devam eden sancılardan sonra bir durgunluk devri başlar ve sancıların tamamen kaybolduğu görülür; fakat bu sırada soğuk terler belirir, nabız küçülür ve duyulmaz olur. Gözlerin canlılığı kaybolur. Sancı, boğulmuş olan bağırsak bölümünün nekrozu, peritonitis ve septik genel bir enfeksiyonla bağlantılı oluşur. Bazen intoksikasyon nedeniyle kalp kasında dejenerasyon şekillenir.
Tanı:
Sancının şiddetinin artması,
Inguinal bölge iki tarafı karşılaştırılarak palpe edilmeli. Sağlam taraftaki testisin aşağıya inmiş, buna ait kordonun yumuşak ve gerilmemiş olduğu saptanır. Boğulma bulunan taraftaki testisin yukarıya çekilmiş ve nisbeten yapışmış bulunduğu, funiculus spermaticus'un iki misli kalınlaşmış katıca ve ağrılı olduğu farkedilir. Bu tarafta scrotal kısım terle kaplanmış ve kasık bölgesi de birkaç saat içerisinde diffuz şekilde şişmiştir. Hydrocel, haematocel, orchitis, vaginal kistler ve funiculitis'ten ayırt edilmesi güç olduğu zaman rectal muayene yapılarak yukarıda da belirtildiği gibi ostium vaginale'den bir bağırsak halkasının fıtıklaşmış olduğunu saptamak en güvenli tanı yöntemidir. Bu kontrolde çok dikkatli davranmalı ve herhangi bir yanlışlıktan kaçınmalıdır.
Prognoz:
Taylarda ve danalarda doğuştan oluşan skrotal fıtıkların bir yıla kadar kendiliğinden iyileşmesi olasıdır; fakat edinsel olanlarda boğulma tehlikesi de vardır. Boğulmuş fıtıklarda erken yapılan operatif girişimler hayvanın hayatını kurtarabilir. Buna karşılık 4-10 saat geciken olguların prognozu olumsuz kabul edilir.
Sağaltım:
- Fıtkın şekli ve süresine göre ayarlanır.
- Doğuştan olan fıtıklar bir buçuk yaşına kadar kendiliğinden iyi olmazsa, operatif fıtık operasyonu kastrasyonla birleştirilir.
- Aygır ve iğdişlerin boğulmamış kasık ve skrotal fıtıkları, yine operatif yolla yapılan redden sonra fun. spermaticus'un kapalı şekilde kastrasyon yapılmasıyla sağaltılır.
- Aygırların boğulmuş kasık fıtıklarında, yeni iken (hastalığın ilk saatlerinde) taxis yöntemi başarılı olabilir. Bu şekildeki başarılı bir redden sonra geç oluşan bir nüks tehlikesi sürekli kalır. Sancının devam etmekte olduğu olaylarda ise fazla zaman kaybetmeden operasyonla direkt red zorunlu olur ve gerek olduğunda kelotomie'ye başvurulur.
Taxis,
Fıtıklaşmış olan bağırsak halkasını karın içerisine itmek için el ile çeşitli manevralar yapmaktan ibarettir.
Operatör bir eliyle dış taraftan, fıtkı iterken
Yardımcısı ise rectum'dan bağırsağı çekerek yardımcı olur.
Yana yatırılır.
Arka kısım ot veya saman çuvalları yahut yastıklarla biraz yükseğe kaldırılır. İç organlar diaframa doğru kayar.
Taksisden sonra hayvanın bir süre sırt üstü pozisyonda tutulması ve kasık.bölgesine soğuk büzücü kompresler konulması yarar sağlar.
YALANCI KASIK FlTKI (Hernia İnguinalis İnterstitialis ):
Yalancı kasık fıtıkları, a. epigastrica'nın medial'inde oluşan, ann. inguinalis subperitonealis'in medial kısmı aracılığıyla şekillenen; invaginasyon altında ya da proc. vaginalis'in yanında peritonun yırtılmasını izleyerek testis kesesi içerisine giren hakiki bir fıtık veya bir prolapsusdur (Peritoneo-scrotal fıtık).
Şiddetli zorlamalarla ilgili olarak oluşan bu fıtık, bağırsak, omentum gibi iç organların testis kesesi katlarından tunica vaginalis'in iç tarafında değil, tersine dış tarafında, bağdoku aralıklarında bulunmasıyla karakteristiktir. Yarış atlarında çok enderdir.
Klinik Görünüm:
Hakiki kasık fıtkındaki gibidir. Mevcut deliğin genişliğine göre bazen herhangi bir komplikasyon oluşmadığı halde, bazen tıkanma veya boğulma olur. Tanı oldukça güçtür.
Ara sıra rektal palpasyonla ayırımlı tanı yapılabilirse de genel olarak bu operasyonda anlaşılır.
Sağaltım:
Operasyonla, fıtıklaşan organların reddi ve yırtık deliğinin dikilmesiyle olur.